Πρίφτη Ηλέκτρα – Νίκη, Clinical Embryologist – IVF Athens Center
Τμήμα της ομιλίας στο 4ο Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο Ένωσης Μαιευτήρων Γυναικολόγων Ελλάδος – Αίγλη Ζαππείου
Το οξειδωτικό στρες είναι αποτέλεσμα της αυξημένης παραγωγής ελεύθερων ριζών οξυγόνου (ROS) από τα κύτταρα.
Οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου, όταν βρίσκονται σε φυσιολογικά επίπεδα λειτουργούν ευνοϊκά στην αναπαραγωγική διαδικασία. Παρόλα αυτά, αυξημένα επίπεδά τους σχετίζονται με την ανδρική υπογονιμότητα και εμπλέκονται στον κατακερματισμό του DNA των σπερματοζωαρίων (απόπτωση).
Το οξειδωτικό στρες προκαλείται τόσο από εξωγενείς όσο και από ενδογενείς στρεσογόνους παράγοντες. Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να προκληθεί από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα το κάπνισμα, τη χρήση φαρμάκων και την κατανάλωση αλκοόλ, από παθολογικούς παράγοντες του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος, όπως διάφορες λοιμώξεις, αλλά και από συστημικούς παράγοντες, για παράδειγμα διαβήτη, κάποια μορφή καρκίνου ή προστατίτιδα.
Στα πλαίσια μελέτης συσχέτισης του οξειδωτικού στρες (δηλαδή της διαταραχής του ΟξεοδοΑναγωγικού Δυναμικού – ΟΑΔ) με τον κατακερματισμό του DNA των σπερματοζωαρίων, που πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Εξωσωματικής Αθηνών, παρατηρήθηκαν κάποια ενδιαφέροντα αποτελέσματα.
Βρέθηκε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό ανδρών είχε παθολογικές τιμές και για τις δύο εξετάσεις. Αντίθετα, ένα μικρό ποσοστό του υπό μελέτη πληθυσμού, είχε φυσιολογικά επίπεδα τόσο για το ΟξειδοΑναγωγικό Δυναμικό (ΟΑΔ) όσο και για τον κατακερματισμό του DNA. Η μειοψηφία του εξεταζόμενου πληθυσμού είχε φυσιολογικό ΟΑΔ αλλά παθολογικές τιμές για τον κατακερματισμό του DNA, γεγονός που συμφωνεί και με διεθνή βιβλιογραφικά δεδομένα για τη δράση εξωγενών παραγόντων στο DNA των σπερματοζωαρίων. Τέλος, υπήρχε και ένα ποσοστό ανδρών με παθολογικό ΟΑΔ αλλά φυσιολογικές τιμές κατακερματισμού, υποδεικνύοντας πιθανότατα ότι τα επίπεδα ελεύθερων ριζών οξυγόνου (ROS) αν και υψηλά, δεν είχαν ακόμη δράσει στο DNA σε βαθμό παθολογίας.
Αξιολογώντας λοιπόν τα αποτελέσματά μας, αναφέρουμε ότι το φυσιολογικό ΟΑΔ έχει ισχυρή θετική δράση στην ακεραιότητα – ποιότητα του DNA των σπερματοζωαρίων. Αντιθέτως, το παθολογικό ΟΑΔ επιδρά αρνητικά στο DNA, πιθανά οδηγώντας σε αποτυχημένες προσπάθειες IUI και IVF ή καθέξιν αποβολές. Σύμφωνα και με βιβλιογραφικά δεδομένα ο κατακερματισμός του DNA στα σπερματοζωάρια, λόγω οξειδωτικού στρες, συμβαίνει πριν αυτά χάσουν τη γονιμοποιητική τους ικανότητα. Σαν αποτέλεσμα, μπορεί να προκύπτει κύηση αλλά υπάρχουν αυξημένα ποσοστά αποβολών. Επίσης, εκτός από το ΟΑΔ, πληθώρα εξωγενών παραγόντων, όπως η διατροφή, το κάπνισμα, οι λοιμώξεις, οι φλεγμονές και η λήψη φαρμάκων φαίνεται ότι παίζουν ρόλο στην ποιότητα του DNA.
Η μέτρηση του ΟΑΔ αποτελεί σημαντικό δείκτη γονιμότητας. Συνεπώς, κατά τη διερεύνηση του ανδρικού παράγοντα σε ένα ζευγάρι, στα πλαίσια της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, θα ήταν χρήσιμο να συστήνεται στο γενικό έλεγχο.